Handhavingsinzet

Het aantal externe meldingen over mogelijk misbruik of oneigenlijk gebruik van regelingen is in 2021 met 20% gedaald (van 8.428 in 2020 naar 7.012 in 2021). Het aantal interne meldingen was in 2021 (12.583) vrijwel gelijk aan het aantal in 2020 (12.639). Wel was er gedurende het jaar een stijging te zien in het aantal interne meldingen, ook als gevolg van het werk van handhavingsconsulenten die een belangrijke bijdrage leveren aan het vergroten van de meldingsbereidheid van collega’s en de kwaliteit van de meldingen. Bij de afhandeling van meldingen maken we onderscheid tussen foutjes, nalatigheid en bewuste overtredingen.

Overtredingen inlichtingenplicht

Uitkeringsgerechtigden hebben een inlichtingenplicht; zij zijn verplicht om relevante wijzigingen zoals vrijwilligerswerk, vakantie of verhuizing tijdig en volledig aan ons door te geven. Met behulp van bestandsvergelijkingen, telefonische controles en huisbezoeken controleren we of ze zich hieraan houden. Zo niet, dan moeten ze het te veel ontvangen bedrag terugbetalen. Daarbij kan een boete of waarschuwing worden opgelegd. Ook kunnen we in bepaalde gevallen aangifte doen bij het Openbaar Ministerie, dat vervolgens kan overgaan tot een strafrechtelijke vervolging. We constateerden in 2021 10.200 overtredingen van de inlichtingenplicht voor een benadelingsbedrag van in totaal € 17,7 miljoen. Dat is als gevolg van de coronamaatregelen iets minder dan in 2020 (respectievelijk 11.000 en € 23,0 miljoen). We hebben daarbij voor € 2,5 miljoen aan boetes opgelegd (2020: € 3,7 miljoen). Het aantal en aandeel opgelegde waarschuwingen is gestegen. Dit komt doordat we in 2020, als een van de maatregelen om de werkdruk als gevolg van de coronacrisis te verminderen, intern geen te late ziek- en hersteldmeldingen doorgaven en in 2021 wel weer. Deze meldingen leiden relatief vaak tot een waarschuwing en niet tot een boete.

Tabel Overtredingen inlichtingenplicht

Overtredingen inspanningsplicht

Uitkeringsgerechtigden met arbeidsvermogen zijn verplicht zich voldoende in te spannen om werk te vinden. WW‑gerechtigden moeten verantwoording afleggen over hun sollicitatieactiviteiten. Wie zich aantoonbaar onvoldoende inspant, kan worden gekort op zijn uitkering. Gedurende de beginperiode van de coronacrisis hebben we coulance toegepast als een WW-uitkeringsgerechtigde niet had voldaan aan zijn sollicitatieplicht. Sinds 1 januari 2021 controleren we weer actief op de inspanningsplicht.

Attenderingsbericht

Omdat veel WW-uitkeringsgerechtigden geen ervaring hebben met de actieve controle, hebben we besloten hen een attenderingsbericht te sturen wanneer we voor de eerste keer constateren dat ze geen of te weinig sollicitatieactiviteiten hebben doorgegeven. De WW-gerechtigde wordt hiermee aan zijn verplichtingen herinnerd, maar hoeft niet op het bericht te reageren. Er vindt ook geen verder onderzoek of hoor en wederhoor plaats. Als de uitkeringsgerechtigde na vier weken wel voldoende solliciteert, volgt er geen waarschuwing en sanctie. De afgelopen tijd zijn er met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) veel gesprekken gevoerd over het attenderingsbericht in de huidige vorm. UWV is vanwege de klantvriendelijke manier van werken en de ervaringen van de afgelopen periode enthousiast over de werking ervan, omdat er na het bericht vaker sollicitatieactiviteiten worden doorgegeven. We gaan met het ministerie uitzoeken op welke wijze het attenderingsbericht binnen de bestaande wet- en regelgeving kan worden ingepast. Tot die tijd gedoogt het ministerie onze huidige werkwijze.

Tabel Overtredingen inspanningsplicht

Themaonderzoeken

We verrichten ook themaonderzoeken naar risico’s van misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen waarbij in meer of mindere mate sprake is van georganiseerde en/of grootschalige fraude. Deze onderzoeken hebben ertoe geleid dat er € 21,7 miljoen minder is uitgekeerd (2020: € 18,8 miljoen) doordat uitkeringen zijn stopgezet of niet zijn toegekend. We hebben € 0,4 miljoen aan boetes opgelegd (2020: € 0,8 miljoen) en € 8,0 miljoen teruggevorderd (2020: € 9,2 miljoen).

In 2021 wilden we onderzoek doen naar de aard en omvang van ten minste 18 risico’s. Ook liepen er nog 2 onderzoeken uit 2020. De inzichten die we bij de themaonderzoeken opdoen, helpen ook om maatregelen vast te stellen waarmee we de risico’s kunnen verkleinen. Er zijn in 2021 17 onderzoeken gedaan. Dit zijn de resultaten van de belangrijkste themaonderzoeken:

• Faillissementen: We onderzoeken aanvragen voor faillissementsuitkeringen die handhavingsaandacht vragen. Dit leidt tot een advies om al dan niet een voorschot te betalen of om de aanvraag af te wijzen. In 2021 hebben we 164 meldingen ontvangen. Uiteindelijk zijn er 140 onderzoeksrapporten opgeleverd. Er is € 1,3 miljoen minder uitgekeerd doordat faillissementsuitkeringen zijn stopgezet of niet zijn toegekend.

• NOW: In 2021 ontvingen we 975 meldingen over mogelijk misbruik van de NOW door 778 bedrijven. Daarnaast doen we met behulp van data‑analyse onderzoek naar misbruikrisico’s bij de NOW. Dit zijn risico’s op basis van opvallende mutaties in de loonsom en identiteitsfraude. We spreken werkgevers aan op onjuistheden en geven hun de gelegenheid om dit recht te zetten. Indien werkgevers hier niet aan voldoen, wijzen we de aanvraag af, passen we de subsidie aan of stellen we de subsidie op nihil. Bij onomstotelijke gevallen van misbruik dragen we de zaak over aan de Nederlandse Arbeidsinspectie, die beoordeelt of een strafrechtelijk vervolg passend is. Net als tijdens de eerdere aanvraagperiodes hebben we in 2021 tijdens de vierde en vijfde aanvraagperiode (voor de NOW 3.2 en de NOW 3.3) werkgevers telefonisch of per brief geattendeerd als er bij hen sprake was van een dusdanige loonsomdaling dat ze geen recht meer zouden hebben op de laatste NOW‑betaling. Zo hadden zij nog de mogelijkheid om hun betaling stop te laten zetten. De benaderde werkgevers gaven aan deze actie te waarderen.

• Strafrecht: In het Handhavingsarrangement 2021 is opgenomen dat UWV naar verwachting 45 tot 50 processen‑verbaal bij het Openbaar Ministerie aanlevert. In 2021 hebben we 46 processen‑verbaal aangeleverd.

• Gezondheidsfraude: Er is sprake van gezondheidsfraude als een uitkeringsgerechtigde, zonder dat bij UWV te melden, activiteiten verricht die niet passen bij de door ons vastgestelde belastbaarheid of gezondheidsproblemen voorwendt. Het doen van waarnemingen ter plaatse is bij gezondheidsfraude essentieel, maar was in deze periode door de coronabeperkende maatregelen niet of nauwelijks mogelijk. Doordat we uitkeringsgerechtigden slechts beperkt fysiek kunnen zien en spreken zijn ook de doorlooptijden van herbeoordelingen langer, waardoor zaken langer openstaan. In 2021 zijn 65 zaken ter herbeoordeling aangeboden. In 2021 hebben we € 17,4 miljoen minder uitgekeerd doordat uitkeringen vanwege gezondheidsfraude zijn stopgezet of niet zijn toegekend.

• Gefingeerde dienstverbanden: Bedrijven, boekhouders en getuigen werken in toenemende mate niet of zeer moeizaam mee aan de onderzoeken naar gefingeerde dienstverbanden. Ze geven vaak aan dat ze in verband met corona of de coronamaatregelen geen mensen willen ontvangen en niet naar een UWV‑vestiging willen komen. Dit is besproken met het Functioneel Parket. Dat ziet vooralsnog geen reden om sancties op te leggen aan deze bedrijven en boekhouders. We hebben in 2021 ruim € 3,1 miljoen minder uitgekeerd doordat uitkeringen zijn stopgezet, niet zijn toegekend en teruggevorderd in verband met gefingeerde dienstverbanden. Vanuit dit thema zijn in 2021 meerdere zaken aangedragen voor strafrechtelijke vervolging.