UWV legt gezamenlijk met de Belastingdienst verantwoording af over de loonaangifteketen.
Loonaangifteketen en polisadministratie
De loonaangifteketen (LAK) is een samenwerkingsverband van de Belastingdienst, UWV en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De loonaangifteketen heeft tot doel de administratieve lasten voor inhoudingsplichtigen te verlichten en de uitvoeringskosten voor afnemers van gegevens te verminderen. De gegevens die de keten voortbrengt, worden onder andere gebruikt om het burgers gemakkelijker te maken om aan hun verplichtingen te voldoen en gebruik te maken van hun rechten. De verschillende verantwoordelijkheden van Belastingdienst, UWV en CBS zijn wettelijk vastgelegd in de Wet_SUWI. De Belastingdienst stuurt de dienstverband- en loongegevens op werknemersniveau door naar UWV, die deze gegevens vervolgens opneemt in de polisadministratie. De polisadministratie bevat daardoor de gegevens van alle verzekerde Nederlanders die inkomen uit arbeid en/of uitkeringen ontvangen. Eind 2021 stonden er 21,2 miljoen inkomstenverhoudingen van 13,8 miljoen mensen in de polisadministratie geregistreerd.
Deze gegevens zijn voor veel uitvoerende instanties van belang, omdat ze nodig zijn voor bijvoorbeeld het berekenen van toeslagen en pensioenpremies, het voorkomen van fraude, of het subsidiëren van bepaalde typen arbeid. UWV gebruikt de loonaangiftegegevens om maandelijks ruim 1 miljoen uitkeringen te berekenen voor de WW en arbeidsongeschiktheidswetten. In 2021 heeft UWV de loonaangiftegegevens ook gebruikt voor de berekening van de NOW-subsidies. UWV verstrekt de loonaangiftegegevens voor hergebruik aan ongeveer 1.000 afnemers, zoals Belastingdienst, gemeenten, pensioenfondsen, de Sociale Verzekeringsbank (SVB), het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO), de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en gerechtsdeurwaarders. Het CBS ontvangt loonaangiftegegevens en gebruikt deze uitsluitend voor statistische doeleinden. Dankzij de gegevensleveringen kunnen processen eenvoudiger, sneller en goedkoper gemaakt worden, waardoor de administratieve lasten verminderen voor de ketenpartners, diverse andere organisaties én voor elke burger die met deze instanties en organisaties in aanraking komt. De ketenpartners onderkennen het maatschappelijk belang van de kwaliteit van de gegevens binnen de loonaangifteketen en werken daarom continu aan de borging en verbetering van de gegevenskwaliteit.
Functioneren loonaangifteketen
Voor een objectieve beoordeling van het functioneren van de loonaangifteketen is een gezamenlijk normenkader ontwikkeld. Dit normenkader omvat zeven items die alle betrekking hebben op de logistieke gegevensverwerking binnen de Belastingdienst en UWV. Om de werking van de loonaangifteketen te kunnen borgen, is het niet alleen nodig dat de logistieke gegevensverwerking in de keten op orde is. Ook het succesvol implementeren van wet- en regelgeving en het verwerken van (de consequenties van) proces- en systeemontwikkelingen zijn hierbij van belang. De loonaangifteketen heeft in 2021 voldaan aan de eisen van het normenkader.
Tabel Werking van de loonaangifteketen
Norm 2021 | 2021 | 2020 | ||
1 | Jaarlijks oproepen van inhoudingsplichtigen, die opgenomen zijn in de werkgeversadministratie van de Belastingdienst, om aangifte te doen | ≥98% | 100,0% | 100,0% |
2 | Gegevens van inhoudingsplichtigen in de werkgeversadministratie bij de Belastingdienst worden overgezet naar de werkgeversadministratie bij UWV | ≥95% | 99,4% | 99,4% |
3 | Via loonaangifteberichten aan de loonaangifteketen aangeboden gegevens verliezen geen informatiewaarde tijdens verwerking in de keten en worden inhoudelijk ongewijzigd opgeslagen in het polisdomein en de heffingsadministratie | ≥95% | 99,9% | 99,9% |
4 | Alle ontvangen loonaangifteberichten, uitgezonderd alle afgekeurde en in behandeling genomen uitval, worden opgeslagen in het polisdomein en zijn tijdig beschikbaar voor afnemers van loonaangiftegegevens op werknemersniveau | ≥97% | 99,1% | 99,1% |
5 | Aan de afnemers van het polisdomein worden de gegevensleveringen beschikbaar gesteld conform de met hen afgesloten overeenkomsten | ≥95% | 99,8% | 99,2% |
6 | Maximale inspanning in het beperken van aangifteverzuim en de verschillen tussen het collectieve en het nominatieve deel van de loonaangifte | >99% | 99,3% | 99,3% |
7 | Inhoudingsplichtigen ontvangen een terugkoppeling en een correctieverzoek voor de door hen gemaakte fouten in werknemersgegevens | ≥98% | 100,0% | 100,0% |
Gevolgen van de coronacrisis
Een groot aantal inhoudingsplichtigen is in de kern van hun bedrijfsvoering geraakt doordat de omzet als gevolg van de coronacrisis geheel of gedeeltelijk is komen te vervallen. Voor een correcte uitvoering van het door het kabinet samengestelde pakket van noodmaatregelen en voor de beoordeling van het recht op WW- en Ziektewet‑uitkeringen is het essentieel dat de inhoudingsplichtigen de loonaangifte op tijd blijven doen. Hierop is strikt gemonitord. De aanlevering van loonaangiftegegevens blijkt ook in 2021 niet af te wijken van andere jaren. De ontwikkeling, implementatie en uitvoering van de pakketten noodmaatregelen die sinds eind maart/begin april 2020 zijn ingevoerd, leggen een aanzienlijk beslag op de personele capaciteit van de loonaangifteketen.
Signalering mogelijke misbruikrisico’s
Eind december 2019 is de rapportage van de Commissie Loonaangifteketen aan de Tweede Kamer verzonden. Naar aanleiding van de conclusies van de commissie zijn de samenwerkende partners in de loonaangifteketen – deels afzonderlijk, deels in gezamenlijkheid – gestart met activiteiten die zich richten op het realiseren van een evenwichtige balans tussen dienstverlening, efficiëntie en fraudebestrijding.
UWV en het Analyseteam Gegevenskwaliteit Loonaangifteketen (AGL) van de Belastingdienst hebben een gezamenlijke werkgroep ingericht om situaties te onderzoeken die potentieel een risico van misbruik en oneigenlijk gebruik van polisgegevens in zich dragen. Op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft ook het Afnemersoverleg Loonaangifteketen (AOL) hiervoor een eigen werkgroep ingericht. Beide werkgroepen hebben inmiddels samenwerkingsafspraken gemaakt. Eerstgenoemde werkgroep heeft in 2021 het onderzoek van 2 risicosituaties afgerond. De situatie dat directeur-grootaandeelhouders hun status vlak voor het indienen van de uitkeringsaanvraag veranderen in ‘verzekeringsplichtig’, bleek zich in substantiële mate voor te doen. De tweede situatie betrof het met terugwerkende kracht indienen van loonaangiften om een beroep te kunnen doen op de NOW‑regeling. Onderzoek wijst uit dat deze situatie zich nauwelijks voordoet. De inmiddels lopende onderzoeken naar 4 andere situaties worden in 2022 afgerond.
Naar een robuustere loonaangifteketen
UWV en de Belastingdienst werken aan een robuustere loonaangifteketen. De loonaangifteketen moet daarmee wijzigingsbestendiger, flexibeler en eenvoudiger worden. We werken met elkaar aan de borging van de stabiliteit en continuïteit van de keten, nu en in de toekomst. De samenwerkende partijen in de loonaangifteketen zijn zich er terdege van bewust dat verschillende invalshoeken, beschikbare capaciteit en prioriteiten bij de keteneigenaren van invloed zijn op de snelheid van doorontwikkeling en innovatie van de keten.
Continuïteit loonaangifteketen
Aan de ontwikkelkant van de loonaangifteketen is in 2021 de borging van continuïteit het belangrijkste criterium geweest bij keuzes voor de inzet van de (schaarse) capaciteit. Prioriteit hadden onderwerpen die doorliepen uit eerdere jaren of nieuw in de portfolio zijn beland vanwege wijzigingen van wet- en regelgeving en noodzakelijke aanpassingen van bijvoorbeeld systemen en communicatieproducten. Het belangrijkste proces hierbij, de jaarovergang 2021–2022, is geruisloos verlopen.
Eerder aanleveren loonaangiften
Voor de afnemers van data uit de loonaangifteketen is het van groot belang dat deze gegevens actueel zijn. Daarom is in 2018 het project Eerder aanleveren geïnitieerd, waarmee inhoudingsplichtigen actief worden benaderd met het verzoek hun loonaangifte (vrijwillig) eerder aan te leveren. Inmiddels is het project beëindigd en in het reguliere proces ingebed. In 2021 is zowel het aantal inhoudingsplichtigen die eerder aanleveren als het daarbij behorende aantal inkomstenverhoudingen ten opzichte van 2020 gestegen.
Verificatiepunt voor burgerservicenummers
Het ketenbureau van de loonaangifteketen beziet welke verbeteringen er mogelijk zijn om fouten in de aanlevering te verminderen met een verificatiepunt voor burgerservicenummers (bsn’s). Om dit te bewerkstelligen is besloten om samen met de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) een onderzoek uit te voeren naar de mogelijkheid om inhoudingsplichtigen aan te sluiten op het bsn‑register.
Toekomstbestendigheid loonaangifteketen
Om de toekomstbestendigheid van de loonaangifteketen te garanderen zijn meerdere projecten gestart, waarvoor de inzet van de (schaarse) capaciteit en middelen doorslaggevend is. In 2020 is gestart met de bouw van de Relatiegegevens Loonheffingen (RLH) aan de zijde van de Belastingdienst en de vernieuwing van de werkgeversadministratie (vWGA) aan de zijde van UWV. Dit loopt door tot in 2022. De tussen de Belastingdienstdienst en UWV afgesproken mijlpaal van 1 april 2022 wordt niet gehaald, omdat de bij de Belastingdienst benodigde personele capaciteit moeilijk te werven is en omdat de ontwikkeling van niet eerder onderkende noodzakelijke functionaliteiten aan de opdracht zijn toegevoegd. Ultimo 2021 is duidelijk geworden dat de volgende mijlpaal (RLH in productie) voor 1 oktober 2022 staat gepland. Een en ander is in de gezamenlijke stuurgroep Belastingdienst/UWV afgestemd.
Meerjarenplan loonaangifteketen
In het Meerjarenplan loonaangifteketen 2021–2025 is vastgelegd dat de loonaangifteketen gaat investeren in een digitale terugkoppeling van fouten in de loonaangifte. Doel is om inhoudingsplichtigen digitaal en daarmee sneller te informeren over onjuistheden in de aangifte. De Belastingdienst en UWV ondersteunen de gekozen oplossingsrichting. Gelet op de beperkte beschikbaarheid van capaciteit en deskundigheid is nog niet bekend wanneer de volgende stap, het maken van een (business)analyse, gezet kan worden.
LAK-kwaliteitsmonitor
In opdracht van het kernteam loonaangifteketen heeft het Analyseteam Gegevenskwaliteit Loonaangifte de LAK‑kwaliteitsmonitor ontwikkeld. Deze monitor maakt de gegevenskwaliteit inzichtelijk voor zowel bestuurders van de loonaangifteketen als gegevensafnemers van de keten. De uitkomsten van de kwaliteitsmonitor zullen vanaf 2022 halfjaarlijks worden gerapporteerd in de (bestuurlijke) rapportages.
Overige bronnen van UWV
Naast de gegevens in de polisadministratie beschikt UWV over grote hoeveelheden data uit andere eigen bronsystemen. UWV is dankzij al deze data in staat steeds meer kennisproducten te produceren. Het gaat dan om producten die bijdragen aan het te ontwikkelen beleid, die inzicht geven in ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en die verder bijdragen aan een effectievere uitvoering van (overheids)taken.
Landelijke Aanpak Adreskwaliteit
UWV doet mee aan het project Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). LAA onderzoekt adresgegevens waarover uitvoerders beschikken op mogelijke afwijkingen met de Basisregistratie personen (BRP). UWV verstrekt via LAA aan gemeenten signalen Langdurig niet‑ingezetene met bij UWV bekende informatie over de verblijfplaats van een persoon. Daarmee kunnen gemeenten bij twijfel aan de juistheid van een inschrijving als niet‑ingezetene een adresonderzoek starten. De onderzoeken zijn waardevol, omdat ze kunnen duiden op mogelijke fraude als een uitkeringsgerechtigde na vier maanden nog steeds als niet‑ingezetene in de BRP staat ingeschreven. Wanneer de betrokkene niet wordt aangetroffen op het adres, ontvangt UWV een terugmelding en doet vervolgens zelf nader onderzoek naar het recht op uitkering. Ondanks de grote impact van de coronamaatregelen zijn eind maart 2021 269 signalen Langdurig niet-ingezetene uitgezet bij 22 gemeenten. De pilot is in juni 2021 geëvalueerd. UWV blijkt in 80% van de gevallen belang bij de melding te hebben en gemeenten in 50%. Alle gemeenten die aan het project LAA deelnemen zullen het signaal Langdurig niet‑ingezetene in het voorjaar van 2022 in gebruik nemen. Verder is besloten LAA wettelijk te verankeren, zodat alle gemeenten in Nederland wettelijk verplicht worden LAA-signalen op te pakken.
Verwonderadressen
Daarnaast kunnen medewerkers uit de uitvoering adresgegevens waar ze vraagtekens bij hebben (zogeheten verwonderadressen) melden bij het centrale loket dat UWV daarvoor heeft ingericht. Bij gerede twijfel over de juistheid van een adres doet UWV rechtstreeks melding bij de desbetreffende gemeente. Er zijn in 2021 54 meldingen bij het centrale loket gedaan.
Vrijwillige verzekeringen
In 2021 hebben we onze dienstverlening voor vrijwillig verzekerden op een aantal punten verbeterd:
-
Aanpassing beslistermijn voortzetting vrijwillige verzekering: In mei constateerden we dat het oplopen van de voorraad sociaal-medische beoordelingen als gevolg van een tekort aan verzekeringsartsen negatieve gevolgen kan hebben voor vrijwillig verzekerden. Een vrijwillig verzekerde die arbeidsongeschikt raakt, heeft een wachttijd van 104 weken waarin hij of zij geen verzekeringspremie hoeft te betalen. Na die wachttijd volgt een sociaal‑medische beoordeling en een besluit over de toekenning van een WIA-uitkering. Wordt deze niet toegekend, dan kan de vrijwillige verzekering worden voortgezet. Dan moet de verzekerde de premiebetaling wel hervatten. De verzekerde moet hierover een besluit nemen na de 104 weken wachttijd. We willen niet dat vrijwillig verzekerden financiële hinder ondervinden van vertragingen aan onze kant. Daarom hebben we in 2021 besloten om de premie pas in rekening te brengen nadat er een beoordeling heeft plaatsgevonden en er een beslissing is genomen over het al dan niet toekennen van een WIA-uitkering. Indien er een voorschot is verstrekt, dan is de vrijwillig verzekerde ook tijdens de voorschotperiode vrijgesteld van premie.
-
Versnelling door digitalisering van ziek- en hersteldmeldingen: In maart hebben we de systemen voor de Ziektewet en de vrijwillige verzekeringen aan elkaar gekoppeld voor ziek- en hersteldmeldingen. Hierdoor komen deze meldingen van vrijwillig verzekerden nu digitaal binnen en niet meer via een langzame, foutgevoelige en bewerkelijke papieren stroom. Voor de vrijwillig verzekerde heeft dit een groot voordeel: doordat UWV snel over de correcte gegevens beschikt, verlenen we niet langer onterechte premievrijstelling die achteraf weer tot verplichte nabetalingen leidt. Ook wordt voorkomen dat we te veel aan uitkering betalen omdat de hersteldmelding niet goed is doorgekomen, waarna we de te veel betaalde uitkering weer moeten terugvorderen.
-
Maatwerk bij betalingsproblemen: We hebben maatwerk ingericht voor vrijwillig verzekerden die aangeven dat ze door de coronacrisis de verzekeringspremie niet kunnen betalen en ook geen gebruik kunnen maken van bestaande maatregelen zoals uitstel van betaling of betalingsregelingen. Waar nodig accepteren wij onder bepaalde voorwaarden een verzoek om tijdelijk over te gaan tot verlaging van het verzekerd dagloon.